- Shilajit (Asphaltum punjabinum lub Mumio) to brązowo‑czarny proszek pochodzący głównie z Himalajów.
- Powstaje w wyniku rozkładu rodzimej flory, dzięki czemu posiada znaczną ilość substancji pozytywnie wpływających na ogólny stan zdrowia i samopoczucie.
- Shilajit od wieków wykorzystywany jest w tradycyjnej indyjskiej medycynie ajurwedyjskiej, jednak w ostatnich latach zyskuje na popularności również w społeczeństwach zachodnich.
Obecnie rośnie zainteresowanie naturalnymi sposobami wspierania zdrowia i dobrego samopoczucia, i to właśnie w tym kontekście coraz więcej osób zwraca się ku elementom medycyny wschodniej. Jednym z nich jest shilajit, brązowo‑czarna żywica znana z dużej liczby potencjalnych korzyści. W tym artykule zbadamy shilajit bardziej szczegółowo, jego historię, przygotowanie i szeroko komentowane korzyści w odniesieniu do ludzkiego ciała i umysłu.
Czym jest shilajit?
Shilajit to naturalna żywiczna substancja występująca w górach, zwłaszcza w Himalajach, Ałtaju, na Kaukazie i w innych górzystych regionach Azji. Proszek ten powstaje przez tysiące lat w wyniku rozkładu materiałów organicznych, takich jak rośliny, mchy i mikroorganizmy pod wpływem górskiego ciśnienia i ciepła.
Historyczny kontekst shilajit odnosi się do długiej tradycji w systemach medycyny naturalnej, zwłaszcza w ajurwedzie i medycynie tybetańskiej. W indyjskiej medycynie ajurwedyjskiej znany był jako "leczenie lado" lub "żywica karmiczna" - nurt ten uważa go za adaptogen, co oznacza, że pomaga organizmowi przystosować się do stresu i poprawia ogólną witalność i odporność. W Tybecie shilajit znany jest jako "brag‑shun" i również ma długą historię zastosowania, szczególnie w zwiększaniu poziomu energii, witalności i ogólnego stanu zdrowia (na przykład na pracę serca i naczyń krwionośnych). Jednak jego znaczenie można również zauważyć w innych krajach azjatyckich, takich jak Kirgistan i Gruzja, gdzie był stosowany w leczeniu różnych schorzeń i promowaniu ogólnej witalności.
Obecnie shilajit jest nadal bardzo popularnym produktem naturalnym i jest badany przez współczesną naukę pod kątem jego potencjalnych korzyści zdrowotnych. Jest on dostępny na rynku w postaci proszku, kapsułek lub ekstraktów.
Pochodzenie i pozyskiwanie
Jak wspomnieliśmy powyżej, shilajit ma swoje początki w naturalnym procesie, który trwa od setek do tysięcy lat - powstaje w wyniku rozkładu materiałów organicznych. Proces ten jest przyspieszany przez ciśnienie górskie, ciepło i inne czynniki geologiczne. Jednak każde złoże może produkować shilajit o różnych właściwościach i różnym składzie pierwiastkowym. Jest to jedna z największych przeszkód w standaryzacji tej żywicy, dlatego ważne jest, aby znać pochodzenie konkretnego produktu przy jego wyborze - himalajski shilajit znany jest z wysokiej zawartości kwasu fulwowego, podczas gdy kaukaski shilajit ma wyższą zawartość niektórych minerałów, takich jak mangan, żelazo, magnez lub wapń (potencjalne korzyści himalajskiego shilajitu omówiono poniżej).
10 potencjalnych korzyści zdrowotnych shilajit
- Poprawa funkcji poznawczych: związki znajdujące się w shilajit mogą być pomocne w funkcjonowaniu mózgu - w badaniu opublikowanym w International Journal of Alzheimer's Disease zauważono nawet, że shilajit był tradycyjnie stosowany w celu osiągnięcia długowieczności i spowolnienia starzenia. Związki w nim zawarte mogą pomóc kontrolować zaburzenia poznawcze, takie jak choroba Alzheimera. Nadal jednak potrzebne są dalsze badania i próby kliniczne.
- Zwiększanie poziomu testosteronu: w badaniu klinicznym ochotników płci męskiej w wieku od 45 do 55 lat, połowa uczestników otrzymała placebo, a połowa dawkę 250 miligramów oczyszczonego shilajitu. Po 90 dniach stwierdzono, że grupa kontrolna miała znacznie wyższy poziom testosteronu w porównaniu z grupą placebo.
- Pomoc w ochronie przed chorobami wirusowymi: szeroki zakres minerałów i związków występujących w shilajit może również pomóc w walce z wirusami. W badaniu zauważono, że w izolowanych środowiskach shilajit może również zwalczać niektóre wirusy opryszczki. Nadal jednak potrzeba więcej badań przeprowadzonych na żywych organizmach, aby potwierdzić te tezy.
- Zmniejszenie objawów CFS: zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) to długotrwały stan, który powoduje osłabienie i skrajne zmęczenie. Naukowcy uważają, że przyjmowanie shilajit może skutecznie zmniejszyć te objawy i zwiększyć poziom energii. W badaniu z 2012 r. naukowcy podawali szczurom laboratoryjnym shilajit przez 21 dni, a następnie wywołali u nich CFS, zmuszając je do pływania przez 15 minut przez 21 kolejnych dni. Opierając się na tych wynikach, naturalne zwiększenie funkcji mitochondriów organizmu za pomocą suplementów shilajit może pomóc poprawić poziom energii.
- Pomoc w zarządzaniu wagą: w badaniu opublikowanym w Journal of Medicinal Food zauważono, że osoby z nadwagą przyjmujące doustny suplement oczyszczonego shilajitu lepiej reagowały na ćwiczenia niż osoby, które tego nie robiły. Naukowcy zauważyli, że shilajit prawdopodobnie aktywował geny wspomagające mięśnie w szybszej adaptacji do nowego planu treningowego.
- Zapobieganie starzeniu się: ponieważ shilajit jest bogaty w kwas fulwowy (silny przeciwutleniacz), istnieje możliwość pewnej ochrony przed wolnymi rodnikami, a tym samym uszkodzeniem komórek. W rezultacie regularne stosowanie shilajit może przyczynić się do spowolnienia procesu starzenia i poprawy ogólnego stanu zdrowia.
- Łagodzenie objawów choroby wysokościowej: jest to zwykle spowodowane niskim ciśnieniem atmosferycznym, niższymi temperaturami lub dużą prędkością wiatru. Naukowcy sugerują, że shilajit może pomóc przezwyciężyć problemy związane z dużą wysokością. Shilajit zawiera kwas fulwowy i ponad 84 minerały, dzięki czemu oferuje liczne korzyści zdrowotne. Może działać jako przeciwutleniacz, poprawiając odporność organizmu i pamięć. Ze względu na te korzyści uważa się, że shilajit pomaga przeciwdziałać wielu objawom związanym z większymi wysokościami.
- Łagodzenie objawów niedokrwistości z niedoboru żelaza: jest to spowodowane dietą ubogą w żelazo, utratą krwi lub niezdolnością do wchłaniania żelaza. Jednak shilajit może stopniowo zwiększać poziom żelaza - jedno z badań na szczurach wykazało, że dostarczając 500 mg shilajit po 11 dniach, szczury miały wyraźnie wyższy poziom hemoglobiny, hematokrytu i czerwonych krwinek w porównaniu do szczurów z innych grup.
- Pomoc w leczeniu niepłodności u mężczyzn: w jednym z badań grupa 60 niepłodnych mężczyzn przyjmowała shilajit dwa razy dziennie przez 90 dni po posiłkach. Pod koniec tego okresu ponad 60% uczestników wykazało wzrost całkowitej liczby plemników. Ponad 12% wykazało następnie wzrost ruchliwości plemników.
- Poprawa funkcji układu sercowo‑naczyniowego: naukowcy przetestowali działanie shilajit na szczurach laboratoryjnych. Po wstępnym podaniu shilajitu niektórym szczurom wstrzyknięto izoproterenol, aby wywołać uszkodzenie serca. Badanie wykazało, że właśnie te szczury miały mniej zmian chorobowych w mięśniu sercowym.
Możliwe zagrożenia i skutki uboczne
Zdecydowanie powinieneś skonsultować się z lekarzem na temat jego stosowania - suplement ten może powodować nietolerancję (wysypka, przyspieszone tętno lub zawroty głowy). Jednocześnie należy również rozważyć potencjalne przeciwwskazania w połączeniu z różnymi lekami i innymi suplementami, ponieważ shilajit zawiera naprawdę dużą ilość minerałów, które mogą wpływać na ich skuteczność. Wreszcie, nie powinieneś suplementować shilajit, jeśli masz anemię sierpowatą, hemochromatozę (zbyt dużo żelaza we krwi) lub talasemię.
Chociaż żywica ta jest uważana za bezpieczną, nie należy spożywać jej w nieprzetworzonej formie - może zawierać jony metali ciężkich, wolne rodniki, pleśnie i inne zanieczyszczenia powodujące nudności. Niezależnie więc od tego, czy dokonujesz zakupów online, czy w sklepach stacjonarnych, upewnij się, że shilajit jest produkowany i przetwarzany zgodnie z najwyższymi standardami. Jeśli chodzi o suplementy diety, dawki stosowane w badaniach wahają się od 250‑500 mg/dzień. Należy jednak zawsze postępować zgodnie z instrukcjami producenta dotyczącymi konkretnego produktu i nie przekraczać zalecanej dziennej dawki.
Shilajit himalajski
Co warto zapamiętać?
Shilajit, naturalna żywica z gór Azji, od wieków wykorzystywana w tradycyjnej medycynie, oferuje szeroki wachlarz potencjalnych korzyści – od poprawy funkcji poznawczych, przez zwiększenie poziomu testosteronu, aż po wzmocnienie odporności. Przed jego suplementacją warto jednak skonsultować się z lekarzem lub specjalistą, zwłaszcza jeśli regularnie przyjmujesz określone leki (np. na nadciśnienie) lub w przeszłości wykazywałeś nadwrażliwość na niektóre suplementy diety.
