- Kurkumina i kurkuma nie są tym samym - w rzeczywistości kurkumina jest jedną z substancji znajdujących się w kurkumie.
- Większość pozytywnych efektów zdrowotnych kurkuminy wiąże się z jej właściwościami przeciwutleniającymi i przeciwzapalnymi.
- Biodostępność kurkuminy jest bardzo niska, ale można ją poprawić łącząc ją z piperyną.
Czym jest kurkumina i czym różni się ona od kurkumy?
Kurkumina to bioaktywna substancja (a konkretnie polifenol) pozyskiwana z korzenia rośliny ostrzyża długiego (łac. Curcuma longa), która często mylona jest z kurkumą i choć substancje te są bardzo podobne pod względem nazwy i działania, nie są one synonimami.
Kurkuma jest wytwarzana przez suszenie i mielenie kłącza ostrzyża długiego i jest znana głównie jako przyprawa do gotowania. Kurkuma sama w sobie zawiera wiele bioaktywnych substancji, wśród których można znaleźć tak zwane kurkuminoidy. Znane są przede wszystkim 3 rodzaje kurkuminoidów, z których w najmniejszej ilości występuje bisdemetoksykurkumina, następnie demetoksykurkumina, a na końcu sama kurkumina, która zwykle stanowi aż 77% wszystkich kurkuminoidów w kurkumie.
W uproszczeniu można powiedzieć, że kurkumina jest naturalną częścią kurkumy i jest jedną z wielu bioaktywnych substancji, które można znaleźć w tej przyprawie. Zawartość wszystkich kurkuminoidów w kurkumie mieści się zwykle w przedziale 1‑6%, przy czym kurkumina najczęściej stanowi do 5% (oczywiście w zależności od całkowitej zawartości kurkuminoidów).
Kurkumina i jej zastosowanie na świecie
Kurkumina jest często stosowana w medycynie alternatywnej ze względu na swoje korzyści zdrowotne, a w wielu krajach jest naturalnym składnikiem żywności, napojów lub określonych rytuałów (najczęściej jako część kurkumy). Badanie przeprowadzone przez Dr. Hewlings wskazuje na przykład na jej tradycyjne zastosowanie w:
- Indiach, gdzie jest składnikiem przypraw
- Japonii, gdzie jest podawana w herbacie
- Malezji, gdzie jest stosowana jako środek antyseptyczny
- Pakistanie, gdzie jest stosowana jako lek przeciwzapalny
Jakich pozytywnych efektów można oczekiwać od kurkuminy?
1. Działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne
To właśnie przeciwutleniające i przeciwzapalne działanie kurkuminy jest w dużej mierze sercem mechanizmu pozytywnego wpływu na zdrowie człowieka. W ten sposób kurkumina może stymulować aktywność niektórych układów przeciwutleniających w organizmie i wykazano, że zmniejsza stężenie markerów stresu oksydacyjnego. Oprócz zwiększenia zdolności antyoksydacyjnej organizmu, kurkumina potrafi samodzielnie neutralizować niektóre wolne rodniki, a ponadto może obniżać aktywność systemów w ciele, które naturalnie produkują wolne rodniki.
Stres oksydacyjny jest ściśle powiązany z reakcjami zapalnymi, i to w obie strony – stres oksydacyjny może przyczyniać się do rozwoju chorób, w których charakterystyczne są procesy zapalne, a jednocześnie wiadomo, że ogniska zapalne w organizmie produkują kolejne wolne rodniki. Najważniejszym przekaźnikiem stanu zapalnego w organizmie jest tzw. TNF-α, którego aktywacja jest związana m.in. z działaniem NF-κB. Kurkumina odgrywa swoją rolę właśnie w kontekście NF-κB, częściowo blokując jego aktywację, co wpływa na proces uruchamiania TNF-α.
2. Terapia wspomagająca w zespole metabolicznym
Zespół metaboliczny to nazwa nadana zestawowi objawów, a jego obecność dramatycznie zwiększa ryzyko rozwoju chorób sercowo‑naczyniowych. Zespół metaboliczny charakteryzuje się insulinoopornością, która prowadzi do rozwoju cukrzycy typu II, nadciśnienia tętniczego, podwyższonego stężenia lipidów we krwi (zazwyczaj cholesterolu, triacylogliceroli itp.) i wreszcie otyłości. W zespole metabolicznym typowy jest rozwój reakcji zapalnych w organizmie, zwłaszcza w odpowiedzi na nadmierną wagę i podwyższony poziom lipidów oraz uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych, co jest spowodowane nienaturalnie wysokim poziomem glukozy we krwi, a także podwyższonym ciśnieniem krwi.
Badania pokazują, że kurkumina może przyczyniać się do leczenia zespołu metabolicznego na kilka sposobów - pomaga poprawić wrażliwość tkanek na insulinę, częściowo hamuje powstawanie nowych komórek tłuszczowych, uczestniczy w regulacji ciśnienia krwi i, oczywiście, zmniejsza poziom stresu oksydacyjnego. Należy jednak wspomnieć, że jest to tylko efekt uzupełniający, a leczenie zespołu metabolicznego zależy głównie od zmiany ogólnego stylu życia - redukcji masy ciała, zastąpienia nasyconych kwasów tłuszczowych nienasyconymi, regularnych ćwiczeń itp.
3. Terapia wspomagająca w chorobie zwyrodnieniowej stawów
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest bardzo powszechną i niestety bardzo bolesną chorobą związaną z procesami zapalnymi. Choroba ta dotyka głównie osoby starsze i powoduje przewlekły ból stawów, który dodatkowo wpływa nie tylko na (nie)zdolność do poruszania się, ale także na jakość życia i ogólny stan zdrowia. Rola kurkuminy ponownie polega tutaj na jej działaniu przeciwzapalnym. W tym przypadku uważa się, że kurkumina działa lokalnie w miejscach stanu zapalnego, tj. w stawach, gdzie zmniejsza ból związany z zapaleniem stawów. W niektórych badaniach, pomimo zmniejszenia odczuwanego bólu, nie zaobserwowano wyraźnego spadku poziomu markerów stanu zapalnego, co sugeruje ogólnoustrojowe działanie tej substancji.
Kurkumina vs kurkuma: która jest skuteczniejsza?
Chociaż te dwie substancje występują w większości razem w żywności lub przyprawach ze względu na ich pochodzenie, mogą występować pewne różnice w skuteczności, gdy są rozdzielone. W rzeczywistości kurkumina jest uważana za jedną z najbardziej aktywnych substancji w kurkumie, więc może zachowywać się inaczej, gdy jest ekstrahowana i stosowana samodzielnie niż w połączeniu z innymi związkami.
Ponieważ jednak kurkuma zawiera szereg innych bioaktywnych związków oprócz kurkuminy, badania wykazały, że jej skuteczność może być pod pewnymi względami wyższa niż samej kurkuminy. Ma to miejsce w przypadku hamowania (tj. zapobiegania) wzrostu grzybów nitkowatych lub pleśni. Innym efektem, który był bardziej wyraźny w przypadku kurkuminy per se, było hamowanie wzrostu komórek nowotworowych. Należy jednak zauważyć, że chociaż były to ludzkie komórki nowotworowe pobrane z tkanki, całe badanie zostało przeprowadzone in vitro (w probówce). Jego wyniki należy zatem przyjmować z ostrożnością, a do potwierdzenia lub obalenia tego efektu potrzebne będą wyższej jakości badania kliniczne.
Biodostępność i dawkowanie kurkuminy
W badaniach najczęściej stosuje się dawkę 36‑180 mg kurkuminy dziennie, co odpowiada około 440‑2200 mg kurkuminy.
Głównym problemem związanym z suplementacją kurkuminy, ale także w przypadku spożywania jej w normalnej diecie, jest jej niska wchłanialność, bardzo szybki metabolizm i powstawanie nieefektywnych związków pośrednich oraz równie szybkie ich wydalanie z organizmu. Przy samodzielnym stosowaniu i spożywaniu można więc powiedzieć, że znaczna część pozytywnych efektów, jakie może zapewnić kurkumina, pozostaje niewykorzystana. Na szczęście istnieją sposoby na odwrócenie tego niekorzystnego stanu. Jednym z najskuteczniejszych okazuje się połączenie z piperyną, alkaloidem zawartym w czarnym pieprzu, który odpowiada za jego pikantny smak. Piperyna ma zdolność blokowania metabolizmu kurkuminy, który w normalnych warunkach przebiega niemal błyskawicznie, zwiększając jej biodostępność aż o 2000%.
Efekty uboczne i bezpieczeństwo
Chociaż bezpieczeństwo kurkuminy zostało zadeklarowane przez wiele światowych organizacji ds. bezpieczeństwa żywności (FSA, JECFA), a jej maksymalna bezpieczna dzienna nieszkodliwa dawka wynosi aż 3 mg/kg masy ciała, w niektórych przypadkach nie można uniknąć skutków ubocznych.
Najczęściej występującymi objawami ubocznymi są takie jak ból głowy, biegunka, nudności, żółte stolce lub wysypka. W jednym z badań odnotowano również wzrost stężenia fosfatazy alkalicznej i dehydrogenazy mleczanowej w surowicy przy wysokich dawkach.
Kurkumina z piperyną
Co warto zapamiętać?
Kurkumina to polifenol, który często mylony jest z kurkumą - w rzeczywistości jednak substancja ta jest jednym ze składników kurkumy i odpowiada za wiele pozytywnych efektów zdrowotnych tej przyprawy. Jednymi z najważniejszych właściwości kurkuminy są jej działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne iwiększość jej korzyści jest związana z tym właśnie mechanizmem.
Jeśli chodzi o biodostępność kurkuminy, jest ona sama w sobie bardzo słaba - kurkumina jest słabo wchłaniana i bardzo szybko rozpada się na nieaktywne metabolity. Można to znacznie poprawić, łącząc kurkuminę z piperyną, która blokuje jej szybką degradację. W badaniach najczęściej stosuje się dawkę 36‑180 mg kurkuminy dziennie, co odpowiada 440‑2200 mg kurkuminy.
